wtorek, 14 czerwca 2011

Krytyka Nagrody Nobla


Pokojowa Nagroda Nobla jest krytykowana przez norweskiego działacza pokojowego Fredrika S. Heffermehla za przyznawanie jej jego zdaniem niezgodnie z wytycznymi samego Nobla, zwłaszcza wśród nagród przyznanych po 1945 roku. Heffermehl uważa, że większe znaczenie w wyborze nagrodzonych tą nagrodą mają osobiste preferencje członków komitetu, niż intencje fundatora. Po analizie 118 przyznanych nagród Heffermehl uznał, że do 1945 roku 85% spełniało wytyczne fundatora ("rozbrojenie, zmniejszenie potencjałów militarnych i w proces zapobiegania konfliktom zbrojnym"). Po 1945 roku spełniało je zaledwie 45%.
Wśród niesłusznie przyznanych Heffermehl wymienia przyznanie pokojowej nagrody Henry'emu Kissingerowi oraz Le Duc Tho za zaprowadzenie pokoju w Wietnamie, chociaż w tamtym okresie nadal trwała tam wojna. Le Duc Tho nie przyjął nagrody, jako że pokój nie został tam osiągnięty. Heffermehl skrytykował także przyznanie pokojowej nagrody Jaserowi Arafatowi, Szimonowi Peresowi oraz Icchakowi Rabinowi.
Obecnie, po raz kolejny na komitet noblowski spłynęła fala krytyki, ze względu na przyznanie pokojowej nagrody urzędującemu prezydentowi Stanów Zjednoczonych Barackowi Obamie . Krytycy wytykają, że nagroda została przyznana za same dobre chęci.
W1949 roku Egas Moinz dostał nagrodę za badania nad leczniczymi efektami lobotomii, co było bardzo kontrowersjnym odkryciem. W związku z tym złożono liczne protesty, między innymi przez jedną z ofiar lobotomii, Christine Johnson.

Polscy nobliści


Wisława Szymborska  (ur. 1923) polska poetka, eseistka , a także krytyk literacki i tłumacz. Od lat związana z Krakowem, gdzie studiowała na Uniwersytecie Jagiellońskim, jednak ze względu na trudną sytuację finansową nie udało się jej dokończyć studiów. Chociaż należy do pokolenia, w życiu którego II wojna światowa odegrała ogromna rolę, jej wiersze nie poruszają problematyki wojennej. Szymborska pisze bardzo mało, a tomiki jej wierszy ukazują się niezwykle rzadko. Na pierwszy zbiór wierszy po przyznaniu jej Literackiej Nagrody Nobla w 1996 r. kazała czytelnikowi czekać aż sześć lat. Komitet Noblowski w uzasadnieniu przyznania poetce nagrody napisał: "za poezję, która z ironiczną precyzją pozwala historycznemu i biologicznemu kontekstowi ukazać się we fragmentach ludzkiej rzeczywistości". Laureatka Nagrody Goethego, a także Nagrody Herdera. Członkini Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Za pomoc dla świdnickich dzieci otrzymała Dziecięcą Nagrodę SERCA.  Współpracowała z Jackiem Kuroniem i jego fundacją „Pomoc Społeczna SOS".

Polscy nobliści


Lech Wałęsa  (ur.1943) laureat pokojowej Nagrody Nobla z 1983r, którą w Oslo odebrała jego żona, gdyż władze odmówiły Wałęsie, jako przywódcy opozycji, wydania paszportu.
Polski działacz związkowy, polityk, lider Solidarności, współtwórca porozumień Okrągłego Stołu i prezydent Rzeczypospolitej Polski w latach 1990-1995. W 1981 r. został formalnie wybrany na przewodniczącego Solidarności oraz Krajowej Komisji Porozumiewawczej, której zadaniem było utrzymywanie negocjacji z rządem. Internowany w Chylicach, Otwocku i Arłamowie. Jako pierwszy Polak otrzymał w 1981r. tytuł „Człowiek Roku" magazynu „Times". Królowa Brytyjska Elzbieta II nadała mu szlachectwo brytyjskie. W 1993 r. otrzymał szlachectwo Królestwa Szwecji i prawo do posługiwania się własnym herbem.
Jako pierwszy polski prezydent złożył wizytę w Izraelu. W okresie 1995 - 2004 otrzymał 15 doktoratów honorowych. Autor książek: Droga nadziei (1987), Droga do wolności (1991), Wszystko, co robię, robię dla Polski (1995). Założyciel Fundacji Instytut Lecha Wałęsy.

Polscy nobliści


Czesław Miłosz (1911 - 2004) polski poeta, Nagrodę Nobla za całokształt twórczości otrzymał w 1980 r. Wyróżniony tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Po drugiej wojnie światowej sprawował funkcję attache kulturalnego w USA i Paryżu, gdzie zwrócił się o azyl polityczny. Od początku lat 60-tych wykładał przez 20 lat jako profesor Wydziału Slawistyki w Berkley na Uniwersytecie Kalifornijskim oraz na Harvardzie. W Polsce okresu PRL został oficjalnie potępiony i określony mianem zdrajcy i renegata. Do lat 80-tych twórczości Miłosza  pojawiała się tylko w drugim obiegu. Sytuacja zmieniła się po otrzymaniu Nagrody Nobla i po powrocie poety do kraju. Poezja Miłosza stała się wówczas natchnieniem dla walczącej opozycji. Miłosz, oprócz pracy poetyckiej, zajmował się także tłumaczeniem na j. polski i angielski m.in. dzieł Szekspira. Używał m.in. pseudonimów Adrian Zieliński, B.B. Kuska, Jan M. Nowak, Jan Syruć, Ks. Jan Robak, Primas Aron. Zmarł w Krakowie w 2004 r. Stanisław Barańczak powiedział o nim: Gdyby nie było w naszym życiu Czesława Miłosza - o ileż to życie byłoby lżejsze! Nie byłoby wtedy jego poezji - i początkujący poeci nie mieliby tak wysoko ustawionej poprzeczki do przeskoczenia, tak wygórowanego standardu doskonałości do osiągnięcia. [...] Nie byłoby jego eseistyki - i nie musielibyśmy nic wiedzieć o różnych trudnych i mącących nasz umysłowy spokój sprawach, a także różnych niełatwych do czytania autorach..."

Polscy nobliści


Władysław Reymont (1867-1925) prozaik i nowelista. Nagrodę Nobla otrzymał w 1924 r. za czterotomową epopeję Chłopi, która po mistrzowsku przedstawia życie wiejskie oraz nierozerwalnie związane z nim tradycje i obrzędy. Autor Ziemi Obiecanej, w której nakreślił atmosferę kapitalizmu w przemysłowej Łodzi. Był przedstawicielem nurtu realistycznego, należał do kręgu pisarzy Młodej Polski. Nigdy nie zdobył odpowiedniego wykształcenia, za co wielokrotnie krytykowała go ówczesna inteligencja. Niemniej jednak został prezesem Związku Pisarzy i Dziennikarzy, potem prezesem Warszawskiej Kasy Przezorności i Pomocy dla Literatów i Dziennikarzy. W 1920 r. kilkakrotnie wyjeżdżał do Stanów Zjednoczonych, gdzie w środowisku polonijnym szukał pomocy gospodarczej dla odbudowy zrujnowanego kraju. Z powodu choroby nie wziął udziału w uroczystości wręczenia mu Nagrody Nobla. Zmarł w wieku 58 lat. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim.

Polscy nobliści


Henryk Sienkiewicz (1846-1925) - powieściopisarz i publicysta, laureat Literackiej  Nagrody Nobla, którą otrzymał w 1905 r. za całokształt twórczości. Doktor honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego, kawaler Legii Honorowej. Autor Trylogii ( Ogniem i mieczem, Potop, Pan Wołodyjowski), która przyniosła mu jeszcze za życia ogromna popularność i uznanie. Jego książki tłumaczono na wiele języków, w tym na arabski i japoński. Był uważany za przywódcę duchowego narodu polskiego, zaś jego powieści, pisane „ku pokrzepieniu serc", sprawiły, że jeden z jurorów komisji przyznającej Sienkiewiczowi Nagrodę Nobla określił go mianem "rzadko spotykanego geniusza, który wcielił w siebie ducha narodu". W czasie pierwszej wojny światowej organizował, wspólnie z Ignacym Paderewskim, Komitet Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. Podczas uroczystości wręczenia Nagrody Nobla powiedział o Polsce : „Głoszono ją umarłą, a oto jeden z tysięcznych dowodów, że żyje. Głoszono ją podbitą, a oto nowy dowód, że umie zwyciężać".

W Niemczech Sienkiewicz jest znany przede wszystkim ze względu na swoja powieść Quo Vadis, w której przedstawił prześladowanie pierwszych chrześcijan w Rzymie za czasów Nerona. Książkę, którą ukazała się w 1896r, przetłumaczono na niemiecki 2 lata później.

Polscy nobliści

Maria Skłodowska-Curie  (1867-1934) - wybitna polska uczona prowadząca badania z zakresu fizyki i chemii. Była pierwszą kobietą studiującą na Sorbonie, pierwszą której przyznano Nagrodę Nobla i do tej pory jedyną, która została tą nagrodą wyróżniona dwukrotnie w 1903 r. i w 1911 r.  Poprzez opracowanie teorii promieniotwórczości i odkrycie w 1898 r. dwóch nowych pierwiastków - radu i polonu stała się prekursorem radiochemii. Pod jej nadzorem przeprowadzono pierwsze badania w zwalczaniu nowotworu za pomocą promieniotwórczości. Pracowała  wspólnie z mężem, Pierrem Curie, który po przyznaniu Nagrody Nobla otrzymał od władz Sorbony tytuł profesora, a co z tym idzie fundusze na dalsze badania. Po jego śmierci Skłodowska przejęła ich wspólne laboratorium i z czasem sama otrzymała, jako pierwsza kobieta, tytuł profesora Sorbony. Zmarła w 1934 na białaczkę, spowodowaną najprawdopodobniej zbyt silnym napromieniowaniem. Jej grobowiec, podobnie jaj grobowiec jej męża, znajduje się w krypcie Panteonu w Paryżu.  

Nagroda Nobla

Nagroda Nobla - prestiżowa nagroda ufundowana przez szwedzkiego przemysłowca i wynalazcę dynamitu Alfreda Nobla. Przyznawana jest od 1901 r. (z przerwą w latach 1940-1942) w dziedzinach fizyki, chemii, medycyny (wzg. psychologii), literatury, za zasługi dla pokoju oraz od 1968 r. w dziedzinie ekonomii. Podczas pierwszej uroczystości w 1901r. pokojową Nagrodę Nobla otrzymali założyciel Czerwonego Krzyża  Jean Henri Dunant oraz Frédéric Passy, francuski ekonomista i polityk.
Laureat otrzymuje złoty medal, dyplom honorowy, a także kwotę pieniężną, obecnie 10 milionów koron szwedzkich, która pozwala mu na kontynuacje badań, bez zabiegania o fundusze. Tradycyjnie Pokojowe Nagrody Nobla wręczane są przez norweskiego króla w Oslo zaś pozostałe przez monarchę szwedzkiego w Sztokholmie. Nagroda może być przyznana więcej niż jednej osobie. Tak było np. w przypadku polskiej laureatki, Marii Skłodowskiej- Curie, która swoją pierwsza nagrodę w 1903r. otrzymała wspólnie z mężem Piotrem Curie oraz z Henri Becquerelem. Nigdy nie przyznano wyróżnienia pośmiertnie.
Z nominacjami wiązało się niejednokrotnie także wiele kontrowersji np. przyznanie Pokojowej Nagrody Nobla w 1994 r. dla Jasera Arafata. Wśród Polaków mianowanych do Nagrody Nobla, która jednak nie została im przyznana znajdują się m.in. Stefan Żeromski, Eliza Orzeszkowa, Zbigniew Herbert, papież Jan Paweł II, Tadeusz Mazowiecki i Leszek Balcerowicz.